Somnambulizm: co to jest?

O somnambulizmie powstało wiele tekstów kultury, które sprawiły, że w powszechnej świadomości zaburzenie to kojarzy się przede wszystkim z przestawianiem mebli czy próbami wyjścia z domu, z których śpiący nic nie pamięta. Czy popularne lunatykowanie to to samo co somnambulizm? Czy może występować u dorosłych? Poznaj przyczyny i dowiedz się, kiedy należy szukać pomocy.

Somnambulizm – co to?

Somnambulizm (z łac. somnus – sen, ambulo – chodzić) to jedno z zaburzeń wybudzania ze snu głębokiego (NREM). Najprościej mówiąc: to stan, w którym mózg śpi, ale ciało funkcjonuje tak jak u wybudzonego człowieka. Właśnie dlatego osoba, która lunatykuje, może chodzić, mówić, wykonywać złożone czynności, a nawet wchodzić w interakcje. Niestety po przebudzeniu niczego z tych epizodów nie pamięta, co wzbudza rosnący niepokój i zdecydowanie nie wpływa pozytywnie na proces leczenia. 

Czy somnambulizm jest niebezpieczny?

Powtarzające się epizody rzeczywiście bywają ryzykowne – zarówno dla osoby lunatykującej, jak i jej otoczenia. Chodzi przede wszystkim o kwestię braku odpowiedniego odpoczynku w nocy, natomiast w niewykluczone są też urazy i ryzykowne działania podejmowane w stanie nieświadomości, o których potem się nie pamięta. Dlatego trafna diagnoza i leczenie mają kluczowe znaczenie – dla zdrowia i bezpieczeństwa.

Jak wygląda epizod somnambulizmu?

Podczas typowego epizodu osoba z zaburzeniem somnambulizmu:

• wstaje z łóżka i chodzi po mieszkaniu,
• wykonuje ruchy przypominające działania z codzienności, choć niekoniecznie składne czy produktywne,
• wygląda na obudzoną, ale nie reaguje na bodźce w sposób logiczny,
• po przebudzeniu nie pamięta zdarzenia,
• w trakcie epizodu może próbować mówić, jednak z niewielkim powodzeniem.

Lunatykowanie najczęściej występuje w ciągu pierwszej połowy nocy, podczas snu wolnofalowego, choć nowsze badania pokazują, że może zdarzyć się także później.

Somnambulizm – przyczyny. Dlaczego lunatykujemy?

Nie da się wskazać jednej przyczyny lunatykowania z dwóch powodów: wciąż brakuje nam badań, a zaburzenie somnambuliczne jest złożonym problemem. Jednak najczęściej winny jest zaburzony proces wybudzania ze snu głębokiego, który skutkuje tym, że mózg jest w przejściu między snem a czuwaniem. Co może to wywoływać taki stan?

5 najczęstszych przyczyn somnambulizmu

1. Stres i brak snu – faktem jest, że przemęczenie zwiększa ryzyko epizodów;
2. Genetyka – badania pokazują, że somnambulizm częściej dotyka osoby, których bliscy również lunatykowali;
3. Inne zaburzenia snu – np. obturacyjny bezdech senny, zespół niespokojnych nóg;
4. Niektóre leki – zwłaszcza nasenne, przeciwdepresyjne, uspokajające;
5. Wysoka gorączka – zwłaszcza u dzieci.

Niektóre badania wymieniają też spożycie alkoholu jako czynnik zwiększający ryzyko somnambulizmu.

Jak się diagnozuje i leczy somnambulizm?

Pierwszym krokiem jest kontakt ze specjalistą – somnambulizm nie jest czymś, co samo zniknie. Nie szukaj samodzielnych rozwiązań – dużo bezpieczniejsza będzie praca ze wsparciem neurologa lub z poradnią leczenia zaburzeń snu.

Przeczytaj więcej o standardach leczenia zaburzeń snu na naszej stronie.

Jeśli chodzi o leczenie, to jego przebieg zależy od nasilenia objawów somnambulizmu. Ogólnie możemy wyróżnić dwa typy: łagodniejsze i bardziej zaawansowane. Przy łagodnych często wystarczy poprawa higieny snu, podczas gdy na poważniejsze epizody lekarze mogą zalecić farmakoterapię.

Wskazówka: Jeśli występują inne zaburzenia snu równolegle z somnambulizmem, to podjęcie leczenia również wpływa pozytywnie na epizody lunatykowania.

Co jeszcze możesz zrobić?

• Dbaj o regularny sen – unikaj zarwanych nocy, przesunięć w rytmie snu;
• Nie spożywaj alkoholu – albo zminimalizuj jego podział;
• Nie jedz ciężkich posiłków przed snem (a ok. 2 godziny przed zaśnięciem w ogóle nie jedz);
• Stwórz w swojej sypialni bezpieczny azyl, zarówno pod kątem potencjalnych epizodów somnabulizmu, jak i higieny snu;

Obserwuj objawy i zapisuj epizody – pomoże to lekarzowi w diagnostyce, a Tobie w wychwyceniu pewnych zależności.