Melatonina w leczeniu zaburzeń snu u osób po 55. roku życia

Melatonina w leczeniu bezsenności

Melatonina egzogenna jest zalecana przede wszystkim do leczenia zaburzeń rytmu okołodobowego snu i czuwania, w tym szczególnie zaburzeń z opóźnianą fazą snu i czuwania, zaburzeń snu związanych ze zmianą strefy czasu lub pracą zmianową, zaburzeń z nieregularnym rytmem snu i czuwania i nie 24-godzinnym rytmem snu i czuwania. W tych wskazaniach jest ona uznawana za leczenie pierwszego wyboru¹.

Melatonina może być stosowana także do leczenia bezsenności u osób od 55 r.ż.

U osób w tym wieku w wyniku starzenia się dochodzi do znacznego spadku wydzielania melatoniny endogennej, poniżej wartości, które zapewniają skuteczną synchronizację rytmu snu i czuwania i innych rytmów okołodobowych. Jeśli osoby w tym wieku nie dbają aktywnie o sen poprzez właściwą aktywność fizyczną, ekspozycję na światło i rytm dnia, ogromnie rośnie u nich ryzyko wystąpienia bezsenności¹.

Bezsporną zaletą melatoniny w leczeniu bezsenności jest bezpieczeństwo jej stosowania

Nie ma ona silnego działania sedatywnego, nawet w wysokiej dawce, nie wykazuje działania cholinolitycznego, adrenolitycznego i przeciwhistaminowego powodującego sedację, ale też ryzyko tycia. Krótki okres półtrwania powoduje, że ryzyko negatywnego wpływu na sprawność psychoruchową rano jest w przypadku stosowania melatoniny najniższe spośród wszystkich możliwych do użycia w leczeniu bezsenności leków. Nie jest też ona substancją uzależniającą, nawet przy długotrwałym stosowaniu. Tak korzystny profil tolerancji ma jednak swoją cenę. W porównaniu z lekami nasennymi dostępnymi na receptę jest nią niższa skuteczność melatoniny. W badaniach klinicznych, które stały się podstawą do zarejestrowania melatoniny o przedłużonym uwalnianiu w dawce 2 mg do leczenia bezsenności u osób od 55. r.ż., leczenie melatoniną istotnie poprawiało jakość snu. Obiektywna ocena snu z użyciem polisomnografii wykazała jednak, że skrócenie latencji snu (czyli czasu zasypiania), w trakcie leczenia melatoniną, jest tylko o 9 minut większe niż w przypadku podania placebo. Ta rygorystyczna ocena melatoniny w badaniach klinicznych, która nie jest dostępna dla wielu leków promowanych przez przemysł farmaceutyczny do leczenia bezsenności, wskazuje, że leczenie melatoniną, aby być skuteczne wymaga oprócz podawania leku przestrzegania też innych zaleceń. Jednym z nich jest unikanie ekspozycji na silne światło i światło o dużej zawartości barwy niebieskiej (ekrany telefonów, tabletów, komputerów) po jej przyjęciu. To zalecenie jest często niedostatecznie przestrzegane przez młodszych pacjentów. W przypadku osób starszych pojawiają się za to inne problemy. Melatonina wykazuje również mniejszą skuteczność u pacjentów z niską aktywnością fizyczną w ciągu dnia i nadmiernie długo leżących w łóżku. U takich osób zła jakość snu wynika głównie z deficytu homeostatycznego zapotrzebowania na sen, a nie tylko z osłabienia rytmu okołodobowego snu związanego ze zmniejszonym wydzielaniem melatoniny endogennej. Listę przykładowych zaleceń behawioralnych, które otrzymać powinien każdy pacjent leczony melatoniną zawiera tabela 1¹.

 

Tabela 1. Przykładowe zalecenia behawioralne stosowne

Wzmacnianie potrzeby snu	Wzmacnianie rytmu snu	Zmniejszanie napięcia psychicznego
zredukuj czas spędzony w łóżku  zmęcz się fizycznie późnym popołudniem lub wczesnym wieczorem unikaj drzemek w ciągu dnia	prowadź regularny tryb życia, wstawaj rano o tej samej porze unikaj jasnego i niebieskiego światła wieczorem	nie próbuj zasnąć na siłę, kładź się do snu jeśli jesteś senny  opuść łóżko, gdy nie możesz spać usuń zegarek z zasiegu wzroku w sypialni

Ważny jest też sam sposób prowadzenia leczenia. Melatoninę o przedłużonym uwalnianiu w dawce 2 mg należy przyjmować około 1–2 godziny przed planowaną porą snu. W przypadku melatoniny o natychmiastowym uwalnianiu, najczęściej stosowanej w Polsce, dawkę 5 mg należy przyjmować godzinę przed snem – w przypadku bezsenności z zaburzeniami zasypiania lub tuż przed snem – w przypadku braku zaburzeń zasypiania, a obecności tylko zaburzeń utrzymania snu. Zalecany okres leczenia to 6–12 tygodni. W przypadku nawracania problemów ze snem wskazany może być dłuższy okres leczenia. Zalecana dawka i okres jej przyjmowania powinny być wówczas ustalone przez osobę dysponującą właściwą wiedzą medyczną. Konieczna jest w takich sytuacjach przede wszystkim ocena, czy u pacjenta występują inne wymagające leczenia schorzenia¹.