- należą do częstych problemów zdrowotnych społeczeństwa krajów rozwiniętych
- wyróżniamy dwa rodzaje zaburzeń:
- endogenne: nasze pory snu nie są zgodne z rytmem społecznie przyjętym
- egzogenne: nasze pory snu nie są zgodne z przebiegiem rytmu okołodobowego, ponieważ wymuszone przez czynniki zewnętrzne
- zaburzenia snu i czuwania utrzymujące się przez długi czas prowadzą do szeregu negatywnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych
Postęp techniczny, powszechne narażenie na sztuczne oświetlenie w godzinach wieczornych i nocnych przy niskiej ekspozycji na światło słoneczne w ciągu dnia, brak aktywności fizycznej, wielogodzinna aktywność umysłowa w ciągu dnia, a często również w okresie bezpośrednio poprzedzającym położenie się do snu, nieregularne pory posiłków, praca zmianowa i/lub nieregularny rytm pracy sprawiają, że zaburzenia rytmu okołodobowego snu i czuwania (Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders – CRSWD), objawiające się m.in. złą jakością snu i pogorszeniem sprawności psychofizycznej w ciągu dnia, należą do częstych problemów zdrowotnych społeczeństwa krajów rozwiniętych1.
Zaburzenia rytmu okołodobowego snu i czuwania (Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders – CRSWD) to grupa zaburzeń snu obejmująca zaburzenia endogenne i egzogenne.
1. Zaburzenia endogenne okołodobowego rytmu snu i czuwania
- Do zaburzeń endogennych zaliczamy2:
- zaburzenie z opóźnioną fazą snu i czuwania (Delayed Sleep-Wake Phase Disorder – DSWPD),
- zaburzenie z przyspieszoną fazą snu i czuwania (Advanced Sleep-Wake Phase Disorder – ASWPD),
- zaburzenie z innym niż 24-godzinny rytmem snu i czuwania (Non-24-Hour Sleep-Wake Rhythm Disorder – N24SWD),
- zaburzenie z nieregularnym rytmem snu i czuwania (Irregular Sleep-Wake Rhythm Disorder – ISWRD).
Istotą zaburzeń endogennych jest występowanie snu w godzinach, które są zgodne z własnym wewnętrznym rytmem biologicznym pacjenta, ale występują w porach niepożądanych lub nieakceptowanych społecznie2.
Endogenne zaburzenia okołodobowego rytmu snu i czuwania to grupa zaburzeń, w których pacjenci z reguły skarżą się na bezsenność w okresie, który przeznaczają na sen lub na nadmierną senność w okresie przeznaczonym na aktywność. Skargi te występują często nawet pomimo prawidłowej długości snu. Problemem jest to, że preferowane biologicznie pory snu (godziny zasypiania i budzenia się) istotnie odbiegają od oczekiwań pacjentów lub od akceptowanych społecznie pór snu i czuwania2.
2. Zaburzenia egzogenne okołodobowego rytmu snu i czuwania
- Do zaburzeń egzogennych zaliczamy2:
- zaburzenia snu i czuwania związane z pracą zmianową (Shift Work Disorder – SWD)
- zmianą strefy czasu
W zaburzeniach egzogennych pory snu nie są zgodne z przebiegiem rytmu okołodobowego pacjenta, są natomiast wymuszone przez godziny pracy lub zmianę strefy czasu2.
Egzogenne zaburzenia rytmu okołodobowego stanowią coraz częstszy powód zgłaszania się po poradę lekarską. W krajach rozwiniętych już blisko 20% aktywnych zawodowo osób pracuje w trybie zmianowym lub ma nieregularny czas pracy. Szacunkowo od 10 do 40% z nich doświadcza zaburzeń snu i czuwania związanych z pracą zmianową (SWD). Rozpowszechnienie SWD w populacji ogólnej szacuje się na 2 do 5%.
Na zaburzenia rytmu snu i czuwania związane ze zmianą strefy czasu narażone są osoby odbywające długotrwałe podróże lotnicze (jet lag). Liczba osób odbywających takie podróże stale rośnie, brak jest jednak danych na temat częstości występowania tego zaburzenia. Spośród personelu latającego dwóch linii lotniczych w Stanach Zjednoczonych zaburzenia snu zgłosiło 33,7% badanych, było to 3,7 razy częściej u mężczyzn i 5,7 razy częściej u kobiet niż w populacji ogólnej po korekcie związanej z wiekiem badanych.
Oba te stany powodują zaburzenia snu i czuwania, a ich utrzymywanie się przez długi czas prowadzi do szeregu negatywnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych2.
Algorytm stosowania melatoniny egzogennej w leczeniu zaburzeń snu
Link do odnośnika
